Proje Sahibi: Sağlık Bakanlığı (UNDP sponsorlu)
Proje Konusu: Sağlık Ocakları Araştırması -2002
Proje Özeti:
Sağlık Bakanlığı halkın sağlık düzeyini yükseltmek; önlenebilir nedenlerden kaynaklanan hastalık ve ölümleri azaltmak;Temel Sağlık Hizmetleri’nin kalitesini, kullanımını ve erişilebilirliğini artırmak; sağlık hizmet sunumunda etkililik ve verimliliği artırmak; Sağlık Bakanlığı’nın merkez ve taşra teşkilatında yönetim kapasitesini geliştirmek ve sağlık reformları hazırlık çalışmalarını desteklemek amacı ile 1991-1997 yılları arasında birinci ve 1995-2001 yılları arasında ikinci sağlık projesini, 1998-2000 yılları arasında da Temel Sağlık Hizmetleri projesini uygulamıştır. Bu projeler kapsamında yönetimde ve sahada çalışan personelin hizmet içi eğitimleri, yeni sağlık projelerinin geliştirilmesi ve mevcutların güçlendirilmesi, sağlık bilgi sisteminin iyileştirilmesi, sağlık yönetim kapasitesinin geliştirilmesi ve altyapı güçlendirme çalışmalarının yer aldığı Temel Sağlık Hizmetlerinin iyileştirilmesine yönelik müdahaleler uygulanmıştır.
Bu araştırmanın amaçları;
1.Temel Sağlık Hizmetleri’nin sunumu yönünden sağlık ocaklarının performanslarının değerlendirilmesi,
2.İl Sağlık Müdürlüğü düzeyinde, sağlık ocaklarının yönetiminin değerlendirilmesi,
3.Hizmeti alan hastaların memnuniyetinin değerlendirilmesidir.
Yöntem:
Araştırmanın örneklem birimini sağlık ocağı; evrenini, üç projenin yürütüldüğü otuz üç ilde bulunan ve faal olan 1698 sağlık ocağı oluşturmaktadır. Bu sağlık ocaklarının 695 tanesi kentsel; 1003 tanesi kırsal sağlık ocağıdır. Örnekleme girmesi gereken sağlık ocağı sayısı hesaplanırken, prevelans, %50 olarak kabul edilmiş ve yanılma olasılığı 0.05 olarak alınmıştır. Bu şekilde örnekleme girecek sağlık ocağı sayısı 313 olarak hesaplanmıştır. Her il, bir tabaka kabul edilerek örnekleme girmesi gereken sağlık ocağı sayısı, ildeki sağlık ocağı sayısına orantılı olarak hesaplanmıştır. Her ile düşen sağlık ocağı sayısı, o ildeki sağlık ocaklarının kırsal ve kentsel sağlık ocağı dağılımı göz önünde bulundurularak kır, kent olarak ayrılmış, böylece her ilden örnekleme girecek kırsal ve kentsel sağlık ocağı sayısı belirlenmiştir. Böylelikle toplamda 183 kırsal ve 130 kentsel sağlık ocağı örnekleme girmiştir. İllerdeki kırsal ve kentsel sağlık ocakları, nüfuslarına göre ayrı ayrı sıralanmış; 1/5 oranında sistematik örnekleme yolu ile örnekleme girecek sağlık ocakları rastgele belirlenmiştir. Her il için bir kır ve kent sağlık ocağı yine rastgele, yedek olarak seçilmiştir. Sonuçta, evrendeki sağlık ocaklarının %18.4’ü (1698) örnekleme dahil edilmiştir. Örnekleme seçilen sağlık ocaklarının toplam nüfusu, evren nüfusunun %20.9’udur (18.297.949). I. Projeden 132, II. Projeden 140, TSH Projesi’nden iki sağlık ocağı örnekleme girmiştir. Yönteme göre Hakkari ili 2 sağlık ocağıyla temsil edilecekti, bu durumda sağlık ocağı sayısı bir artırılarak Hakkari ili’nde 3 sağlık ocağından veri toplanmıştır. Tokat ili Çeltikli kırsal sağlık ocağı, örnekleme girdiği halde, sağlık ocağında kimse bulunamamış, yapıldı sayılarak yerine yedeği alınmamıştır. Bu nedenle toplam 313 sağlık ocağı’ndan veri toplanmıştır.
Veriler, geliştirilen “2002 Sağlık Ocakları Araştırması Soru Kağıdı” aracılığıyla toplanmıştır. Altı bölümden oluşmaktadır. I. Bölüm, sağlık ocağı yönetimine ilişkin otuz dört sorudan oluşmakta ve sağlık ocağında yapılması gereken çalışma planı, nüfus piramidinin çizimi, aşı haritası, sertifikalı personel durumu, hizmet içi eğitim, birinci basamakta yürütülen programlar, laboratuvar ve çevre sağlığı hizmetleri ile denetim unsurlarını kapsamaktadır. II. Bölüm, demografik göstergeler, uygulanan aşı dozları ve sarf edilen aile planlaması malzemelerine ilişkin yirmi altı sorudan oluşmaktadır. Bu bölümde yer alan sorular, Form 002, 003, 013, 023 ve 102’den elde edilen bilgilere göre cevaplandırılmıştır. III. Bölüm, çocuk ve gebe-lohusa izlem formlarından (Form 006, Form 005) yararlanılarak doldurulan aşılama, bebek ve gebe izlem hizmetlerini kapsamaktadır. Yirmi yedi sorudan oluşmaktadır. Ayrıca bu bölümde, Form 020 ve 023’te yer alan laboratuvar ve çevre sağlığı hizmetlerini kapsayan on üç soru bulunmaktadır. IV. Bölüm, sağlık ocağının fizik alt yapısına ilişkin altmış dört sorudan oluşmaktadır. V. Bölüm, tüm sağlık ocağı personeli ile ilgili bilgileri kapsamaktadır. VI. Bölüm, kullanıcı memnuniyeti, hizmetin kalitesi ve personelin yaklaşımını değerlendirmeye yönelik yirmi bir sorudan oluşmaktadır. 1997 Sağlık Ocakları Araştırması’nda olduğu gibi; soruların bir kısmı yıl içerisindeki tüm verileri kapsaması bakımından bir yıl önceki verilerden alınmıştır.
Soru kağıdı aracılığıyla bilgi toplanması sağlamak için, araştırmanın yürütüleceği illerde görev yapan sağlık personelinden oluşan bir araştırma ekibi oluşturulmuştur. Araştırma ekipleri, anketin uygulaması konusunda 19-21 Ekim ve 23-25 Ekim 2002 tarihlerinde teorik ve uygulamalı eğitim almıştır.
Veri toplama aşaması, 15 Kasım – 31 Aralık 2002 tarihleri arasında Araştırma Ekipleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Verilerin girişi ve analizi Statistical Program for Social Sciences (SPSS) ile 2 Ocak- 10 Ocak 2002 tarihlerinde yapılmış, raporun yazılması 11-19 Ocak 2003 gerçekleştirilmiştir. Sonuçlar “Sağlık Ocağı Değerlendirme İndeksi” ve “İl Sağlık Müdürlüğü Değerlendirme İndeksi” ile değerlendirilmiştir.
